Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm (Điều 244 BLHS)

Bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm là một việc quan trọng trong nhiệm vụ bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ tính đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường nói chung đang được thế giới đặc biệt quan tâm. Nhà nước ta cũng đã ban hành nhiều văn bản pháp quy về vấn đề này. Trong đó, tại Bộ luật hình sự năm 2015 đã có một điều luật quy định rõ về Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm (Điều 244 BLHS). Bài viết dưới đây VPLS Dương Công sẽ đi sâu phân tích rõ cấu thành và mức phạt của tội này. 

1. Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm là gì?

Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm là hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm hoặc vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của loại động vật đó.

Động vật rừng nguy cấp, quý hiếm trong định nghĩa trên được hiểu là loài động vật có giá trị đặc biệt về kinh tế, khoa học và môi trường nhưng còn ít trong tự nhiên hoặc có nguy cơ bị tuyệt chủng, bao gồm:

– Động vật thuộc danh mục các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. 

– Động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

2. Dấu hiệu pháp lí

2.1. Khách thể của tội phạm:

• Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm là tội xâm phạm đến chế độ quản lý của nhà nước về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm, xâm phạm nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, gây ra những hậu quả nghiêm trọng khác cho đời sống xã hội.
• Đối tượng tác động: các loại động vật nguy cấp, quý, hiếm thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; động vật nguy cấp, quý hiếm thuộc quy định về bảo vệ động vật thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ hoặc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

2.2. Mặt khách quan của tội phạm

Hành vi khách quan của tội phạm này được quy định là: 

– Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ;

– Tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của loài động vật thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.

Sản phẩm của các loại động vật thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ là bất kì sản phẩm nào có nguồn gốc từ các loại động vật này dù đã được tinh chế, sơ chế hay tươi sống.

– Tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép ngà voi từ 02 kg trở lên; sừng tê giác từ 50 gam trở lên hoặc dưới mức này nhưng chủ thể đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi được quy định tại điều luật này mà chưa được xoá án tích;

– Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép từ 03 cá thể lớp thú, 07 cá thể lớp chim, bò sát, 10 cá thể động vật lớp khác trở lên (thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp mà không thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ) hoặc dưới mức này nhưng chủ thể đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi được quy định tại điều luật này mà chưa được xoá án tích;

– Tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể lớp thú, 07 cá thể lớp chim, bò sát, 10 cá thể động vật lớp khác trở lên (thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp mà không thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ) hoặc dưới mức này nhưng chủ thể đã bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi được quy định tại điều luật này mà chưa được xoá án tích.

2.3. Chủ thể của tội phạm:

– Là cá nhân đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự. Lưu ý: dấu hiệu nhân thân “đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” được xác định là một trong những dấu hiệu cấu thành tội phạm trong trường hợp “Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoặc tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của động vật có số lượng dưới mức quy định tại các điểm c, d và đ” khoản 1.

– Pháp nhân thương mại cũng phải chịu trách nhiệm hình sự về tội này.

2.4. Mặt chủ quan của tội phạm

Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý.

3.  Hình phạt

Điều luật quy định 03 khung hình phạt chính, 01 khung hình phạt bổ sung và 01 khung hình phạt đối với pháp nhân thương mại phải chịu TNHS.

3.1.Khung hình phạt cơ bản

Khung hình phạt cơ bản có mức phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 02 tỉ đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

3.2. Khung hình phạt tăng nặng thứ nhất 

Khung hình phạt tăng nặng thứ nhất có mức phạt tù từ 05 năm đến 10 năm được quy định cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng sau:

– Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể đến 07 cá thể lớp thú, từ 07 cá thể đến 10 cá thể lớp chim, bò sát hoặc từ 10 cá thể đến 15 cá thể động vật lớp khác quy định tại điểm a khoản 1 Điều 244 BLHS;

– Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 08 cá thể đến 11 cá thể lớp thú, từ 11 cá thể đến 15 cá thể lớp chim, bò sát hoặc từ 16 cá thể đến 20 cá thể động vật lớp khác quy định tại điểm d khoản 1 Điều 244 BLHS;

– Từ 01 cá thể đến 02 cá thể voi tê giác hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của tư 01 cá thể đến 02 cá thể voi, tê giác; từ 03 cá thể đến 05 cá thể gấu, hổ hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 03 cá thể đến 05 cá thể gấu, hổ;

– Ngà voi có khối lượng từ 20 kg đến dưới 90 kg; sừng tê giác có khối lượng từ 01 kg đến dưới 09 kg;

– (Phạm tội) có tổ chức;

– Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

– Sử dụng công cụ hoặc phương tiện săn bắt bị cấm;

– Săn bắt trong khu vực bị cấm hoặc vào thời gian bị cấm;

– Buôn bán, vận chuyển qua biên giới;

– Tái phạm nguy hiểm.

3.3. Khung hình phạt tăng nặng thứ hai

Khung hình phạt tăng nặng thứ hai có mức phạt tù từ 10 năm đến 15 năm được quy định cho trường hợp phạm tội có một trong các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng sau:

– Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 08 cá thể lớp thú trở lên, 11 cá thể lớp chim, bò sát trở lên hoặc 16 cá thể động vật lớp khác trở lên quy định tại điểm a khoản 1 Điều 244 BLHS;

– Số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 12 cá thể lớp thú trở lên, 16 cá thể lớp chim, bò sát trở lên hoặc 21 cá thể động vật lớp khác trở lên quy định tại điểm d khoản 1 Điều 244 BLHS;

– Từ 03 cá thể voi, tê giác trở lên hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 03 cá thể voi, tê giác trở lên; 06 cá thể gấu, hồ trở lên hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của 06 cá thể gấu, hổ trở lên;

– Ngà voi có khối lượng 90 kg trở lên; sừng tê giác có khối lượng 09 kg trở lên.

3.4. Khung hình phạt bổ sung 

Khung hình phạt bổ sung được quy định (có thể được áp dụng) là: Phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

3.5.Khung hình phạt đối với pháp nhân thương mại

Khung hình phạt đối với pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự được quy định:

– Nếu hành vi phạm tội thuộc khoản 1, thì bị phạt tiền từ 01 tỉ đồng đến 05 tỉ đồng;

– Nếu hành vi phạm tội thuộc khoản 2 (các điểm a, b, c, d, đ, g, h, i và k), thì bị phạt tiền từ 05 tỉ đồng đến 10 tỉ đồng;

– Phạm tội thuộc khoản 3, thì bị phạt tiền từ 10 tỉ đồng đến 15 tỉ đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;

– Nếu hành vi phạm tội thuộc trường hợp được quy định tại Điều 79 BLHS, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

– Hình phạt bổ sung cho pháp nhân thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự (có thể được áp dụng) là phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 600 triệu đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.