Trang chủTội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên là tội phạm xâm hại trực tiếp đến lợi ích của Nhà nước, xã hội và môi trường sinh thái. Đây là loại tội phạm gắn liền với quá trình khai thác tài nguyên thiên nhiên, vốn là tài sản chung có giá trị đặc biệt của quốc gia. Việc tìm hiểu quy định pháp luật về tội danh này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao ý thức pháp luật, đồng thời góp phần bảo đảm việc quản lý, sử dụng tài nguyên hợp lý và bền vững.
1. Các yếu tố cấu thành tội phạm
Theo lý luận luật hình sự, một tội phạm chỉ được cấu thành khi có đủ bốn yếu tố: khách thể, mặt khách quan, chủ thể và mặt chủ quan. Việc phân tích các yếu tố này đối với Tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên giúp làm rõ bản chất pháp lý của tội danh.
1.1. Khách thể của tội phạm
Khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại. Tội danh này có thể được phân tích qua ba cấp độ khách thể.
Khách thể chung: Là tổng thể các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, bao gồm trật tự, an toàn xã hội và các chế độ kinh tế.
Khách thể loại: Đây là nhóm các quan hệ xã hội có tính chất tương tự nhau. Mặc dù tội danh này nằm trong Chương “Các tội phạm về môi trường”, nhưng khách thể loại của nó còn rộng hơn, bao gồm cả “Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế”. Điều này cho thấy tính chất lưỡng diện của tội danh: vừa gây thiệt hại về môi trường, vừa phá vỡ trật tự quản lý của Nhà nước.
Khách thể trực tiếp: Khách thể trực tiếp của tội danh này là chế độ quản lý của Nhà nước về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. Các quy định bị xâm phạm được thể hiện trong nhiều văn bản pháp luật chuyên ngành, bao gồm:
Luật Địa chất và Khoáng sản 2024: Quy định mọi hoạt động khoáng sản phải có giấy phép và tuân thủ các nguyên tắc tại Điều 4, như phù hợp với quy hoạch, bảo đảm quốc phòng, an ninh, và chỉ được tiến hành khi có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Luật Lâm nghiệp 2017: Quy định về quản lý, bảo vệ, phát triển và sử dụng rừng, ngăn chặn các hành vi khai thác lâm sản trái phép.
Luật Tài nguyên nước 2023: Quy định về các loại giấy phép tài nguyên nước và thời hạn giấy phép, nhằm quản lý chặt chẽ việc khai thác, sử dụng nguồn nước.
Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo 2015: Nghiêm cấm các hành vi khai thác, sử dụng tài nguyên biển và hải đảo trái quy định của pháp luật, đặc biệt là trong các vùng biển thuộc chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam.
1.2. Mặt khách quan của tội phạm
Mặt khách quan bao gồm các dấu hiệu bên ngoài của tội phạm. Đối với tội danh này, các dấu hiệu đó là:
– Hành vi khách quan: Tội phạm được thực hiện bằng hành vi vi phạm các quy định của Nhà nước về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. Cụ thể, đó là hành vi:
- Thực hiện các hoạt động này mà “không có giấy phép” của cơ quan có thẩm quyền hoặc có giấy phép nhưng thực hiện “không đúng với nội dung giấy phép” đã được cấp.
- Các hành vi này phải diễn ra trong các khu vực địa lý thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam như đất liền, hải đảo, nội thủy, vùng lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và vùng trời.
- Hậu quả nguy hiểm cho xã hội: Đây là một tội phạm có cấu thành vật chất, nghĩa là hậu quả là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội phạm, trừ trường hợp tái phạm. Hậu quả có thể là một trong các trường hợp sau:
– Giá trị đinh lượng:
- Thu lợi bất chính từ việc nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên từ 100 triệu đồng trở lên.
- Khoáng sản có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên.
– Hậu quả về con người: Gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe cho người khác với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên, hoặc gây ra cái chết.
– Yếu tố tái phạm hành chính: Hành vi đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm, dù giá trị thiệt hại chưa đạt ngưỡng hình sự, vẫn cấu thành tội phạm.
– Các hậu quả định tính khác: Có tổ chức, gây sự cố môi trường là những dấu hiệu nghiêm trọng, là căn cứ để áp dụng khung hình phạt cao hơn.
Việc sử dụng kết hợp các tiêu chí định lượng (giá trị tài nguyên, lợi bất chính, tỷ lệ thương tật) và định tính (tái phạm, có tổ chức, gây sự cố môi trường) để xác định ranh giới hình sự cho thấy tính linh hoạt trong tư duy lập pháp. Nó vừa đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật dựa trên thiệt hại thực tế, vừa trừng trị các hành vi có tính chất nguy hiểm cao (như tái phạm nhiều lần) dù hậu quả vật chất ở mức thấp.
Mối quan hệ nhân quả: Phải có mối quan hệ nhân quả trực tiếp giữa hành vi vi phạm (ví dụ: khai thác không phép) và hậu quả nguy hiểm cho xã hội (ví dụ: khoáng sản có giá trị trên 500 triệu đồng). Nếu không chứng minh được mối liên hệ này, tội phạm sẽ không được cấu thành.
1.3. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội phạm là cá nhân hoặc pháp nhân đã thực hiện hành vi phạm tội.
– Đối với cá nhân: Người phạm tội phải từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự. Năng lực trách nhiệm hình sự được hiểu là khả năng nhận thức và khả năng điều khiển hành vi của mình.
– Đối với pháp nhân thương mại: Pháp nhân thương mại có thể là chủ thể của tội phạm này nếu đáp ứng các tiêu chí tại Điều 75 BLHS. Cụ thể, hành vi phạm tội phải được thực hiện:
- Nhân danh pháp nhân thương mại.
- Vì lợi ích của pháp nhân thương mại.
- Có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của pháp nhân thương mại.
1.4. Mặt chủ quan của tội phạm
Mặt chủ quan của tội phạm là những diễn biến tâm lý bên trong của người phạm tội. Tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên được thực hiện với lỗi cố ý.
- Cố ý trực tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là vi phạm pháp luật, thấy trước hậu quả nguy hiểm và mong muốn hậu quả đó xảy ra (ví dụ: cố tình khai thác để thu lợi bất chính).
- Cố ý gián tiếp: Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hiểm, tuy không mong muốn nhưng vẫn chấp nhận cho hậu quả đó xảy ra.
2. Xử lý hình sự tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên
Theo Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 đề cập tội vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên như sau:
– Người nào vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên trong đất liền, hải đảo, nội thủy, vùng lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa và vùng trời của Việt Nam mà không có giấy phép hoặc không đúng với nội dung giấy phép thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
- Thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
- Khoáng sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
- Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
- Thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác 500.000.000 đồng trở lên;
- Khoáng sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;
- Có tổ chức;
- Gây sự cố môi trường;
- Làm chết người;
- Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên.
– Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng.
– Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều 227 Bộ luật Hình sự, thì bị phạt như sau:
- Thực hiện một trong các hành vi quy định tại Khoản 1 Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015, thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 300.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc khoáng sản trị giá từ 700.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%; thu lợi bất chính từ nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên nước, dầu khí hoặc khoáng sản khác từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc khoáng sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 700.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng;
- Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Khoản 2 Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 7.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;
- Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Như vậy, tội vi phạm quy định về khai thác khoáng sản, tài nguyên có thể bị phạt tiền lên đến 1.500.000.000 đồng và phạt tù lên đến 7 năm đối với cá nhân.
Trường hợp, pháp nhân thực hiện hành vi vi phạm tội này, có thể bị phạt tiền lên đến 7.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Ngoài ra, xử phạt hành chính hành vi vi phạm quy định về khai thác khoáng sản được quy định chi tiếc tại Chương 3 Nghị định 36/2020/NĐ-CP.
Xem thêm:
Khai thác khoảng sản trái phép bị xử lý như thế nào?
Thủ tục cấp giấy phép khai thác khoáng sản
Một số quy định về đấu giá quyền khai thác khoáng sản
Lưu ý: Các nội dung tư vấn hoặc văn bản pháp luật được trích dẫn trên có thể đã thay đổi hoặc hết hiệu lực tại thời điểm hiện tại. Khách hàng vui lòng liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại: 0867.678.066 để được tư vấn hỗ trợ một cách chính xác.
Khách hàng cần tư vấn chi tiết mời liên hệ:
VĂN PHÒNG LUẬT SƯ DƯƠNG CÔNG
Văn phòng: Số 10 ngõ 40 Trần Vỹ, phường Phú Diễn, TP Hà Nội
Số điện thoại: 0867.678.066
Email: vanphongluatsuduongcong@gmail.com
Facebook: Hỗ trợ pháp lý
Tikok: Lscchannel